Science Experience Management for Early Childhood

วิชา การจัดประสบการณ์วิทยาศาสตร์สำหรับเด็กปฐมวัย 

เวลาเรียน 8.30 - 12.20 น

สรุปงานวิจัย

เรื่อง  ผลของการจัดกิจกรรมวิทยาศาสตรประกอบคําถามอเนกนัยที่มีตอความคิดสรางสรรคของเด็กปฐมวัย

ปริญญานิพนธ 

ของ 

อารียรัชตชวกาญจนกิจ  

มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ

ความสําคัญของการวิจัย

    การศึกษาในครั้งนี้ทําใหทราบถึงรูปแบบการจัดกิจกรรมวิทยาศาสตรประกอบคําถามอเนกนัยเพื่อพัฒนาความคิดสรางสรรค ซึ่งเปนประโยชนสําหรับครูและบุคลากรตางๆ ที่เกี่ยวของ ใหมีแนวทางในการจัดกจกรรม วิทยาศาสตรประกอบคําถามอเนกนัยซึ่งสามารถใชกระบวนการในการแก  ปญหาเพื่อคนหาคําตอบ

ความมุงหมายของการวิจัย

1. เพื่อเปรียบเทียบความคิดสรางสรรคกอนและหลังการจัดกิจกรรมวิทยาศาสตรประกอบคําถาม

อเนกนัยและการจัดกิจกรรมวิทยาศาสตรตามแผนการจัดประสบการณโดยรวมและจําแนกเปนรายดาน

2. เพื่อเปรียบเทียบความคิดสรางสรรคของเด็กปฐมวัยที่ไดรับการจัดกิจกรรมวิทยาศาสตรประกอบ

คําถามอเนกนัยกับเด็กปฐมวัยที่ไดรับการจัดกิจกรรมวิทยาศาสตรตามแผนการจัดประสบการณ์

จุดมุงหมายของการจัดกิจกรรมวิทยาศาสตรสําหรับเด็กปฐมวัย

ประภาพรรณ สุวรรณศุข (2527 : 357) กลาวถึงจุดมุงหมายของการจัดกิจกรรมวิทยาศาสตรสําหรับเด็ก

ปฐมวัยดังตอไปนี้

1. เพื่อสงเสริมใหเด็กมีความกระตือรือรน อยากรูอยากเห็น ตลอดจนการใชคําถามวา “อะไร” 

“ทําไม” และ “อยางไร” เปนตน

2. เพื่อสงเสริมใหเด็กพัฒนาความคิดอยางมีเหตุผล อยางมีระบบตามวิธีทางวิทยาศาสตรโดยฝกให

เด็กรูจักการสังเกต การแยกประเภท การศึกษาความสัมพันธการสนทนา การคาดคะเน การแปลความของข้อมูลการทดลองการควบคุมและการตั้งสมมุติฐานเปนตน

3. เพื่อสงเสรมใหิ เด็กมีความรูเกี่ยวกับตนเองและสิ่งตางๆรอบตัวมากขึ้น

4. เพื่อสงเสริมใหเด็กเรียนรูเกี่ยวกับมโนคติและความคิดในการแปลความเกี่ยวกับสภาพแวดลอมของ 

ตัวเด็ก

5. เพื่อสงเสริมใหเด็กมีทักษะในการแกปญหา

6. เพื่อสงเสริมใหเด็กมีความรับผิดชอบในการอนรุักษธรรมชาติ

7. เพื่อสงเสริมใหเด็กมีความคิดสรางสรรคทางวิทยาศาสตร

8. เพื่อเปนการเตรียมพรอมที่จะเรียนวิทยาศาสตรในระด  ับประถมศึกษา

9. เพ่อสื งเสริมใหเด็กรูจักใชเวลาวางให  เปนประโยชนโดยการทํางานอดิเรก

10. เพื่อสงเสริมใหเด็กเกิดความซาบซึ้งและมีเจตคติที่ดีตอสิ่งแวดลอมรอบตัวเขา

11. เพื่อสงเสริมใหนกเร ั ียนเปนคนกลาพูดกลาทํากลาแสดงความคิดเห็น

12. เพื่อสงเสริมใหเด็กเปนคนที่มีจิตใจมั่นคง ไมเชื่อตอคําบอกเลาของคนอื่นงายๆ จนกวาจะไดพิสูจน

ใหเห็นจริง

13. เพื่อสงเสริมมใหเด็กเปนคนที่มีจิตใจกวางขวางยอมรับความคิดเห็นของคนอื่น

14. เพื่อสงเสริมใหเด็กสามารถทํางานเปนกลุมไดคือรูจักการเปนผูนํา ผูตาม รูจักการรอคอย การ

แบงปนสิ่งของเครื่องใชตลอดจนการชวยเหลือทํางานรวมกัน

15. เพื่อสงเสริมใหเด็กลดความกลวตั อสิ่งตางๆ อยางไมมีเหตุผล เชน กลวความม ั ืด กลัวเสียงฟารอง

เปนตน

16. เพื่อสงเสริมใหเด็กมีทักษะในการใชอวัยวะตางๆ ของรางกายทํางานอีกทั้งมีทักษะในการใชเครื่องมือตางๆในการทํางานดวยภรณีคุรุรัตนะ (2523 : 99-100) กลาวถงจึ ุดมุงหมายในการจัดกิจกรรมวิทยาศาสตรไวดังนี้

91. เพื่อพัฒนาความสามารถในการแกปญหาโดยวิธีทางวิทยาศาสตรครูควรใชธรรมชาต  ิ ความอยากรู

อยากเห็นและคําถามของเด็กใหเป นประโยชนมากที่สุดชวยใหเด็กมีความสามารถในการหาคําตอบโดยวิธีการตางๆเชนสังเกต ฟงและทดลอง เป็นต้น

2. เพื่อพัฒนาใหเด็กมีทัศนคติทางวิทยาศาสตรคือ มองสิ่งที่พบทกวุ ัน พิจารณาคุณคาของแหลงข อมูล

เปนคนกวาง และไมเชื่อโชคลางของขลงั การชวยให  เด็กๆ มีขั้นเริ่มตนของการพัฒนาทัศนคติครูอาจใชคําแนะนํา

และคําถามตางๆเชน

- นักเรียนคิดเรื่องอะไร

- เราจะลองอีกครงั้ วามีอะไรเกิดขึ้น

- ลองผลัดกันเขามาดูทีละคนและดูวา พวกเราทั้งหมดเห็นเหมือนกันหรือเปลา

3. เพื่อชวยใหเด็กมีความรูในเนื้อหาวิทยาศาสตรควรเลือกจากสิ่งแวดลอมของเด็ก กระบวนการและ

เนื้อหาควรมีความสัมพันธกันอยางใกลชิด ครูควรเลือกเนื้อหาใหเหมาะสมกับระดับของเด็ก และชวยให  เด ็กเริ่มรวมความคิดรวบยอดตางๆ เขาดวยกันคือ ชวยให  เด็กเห็นความสําคัญของประสบการณใหม นอกจากนี้ครูควรเขียนเนื้อหางายๆติดไวแมวาเด็กยังอานไมไดก็ตามแตเด็กสามารถฟงครูอานได

4. เพื่อชวยพัฒนาความสนใจและความชื่นชมในวทยาศาสตร ิ รอบตัวเด็กโดย

- แสดงการยอมรับความสนใจของเด็กชวยเพิ่มความสนใจของเด็ก

- พยายามหาประสบการณที่ทําใหเด็กสนใจมากขนึ้

- กระตุนใหเด็กแสดงออกโดยการพดู ฟงคิดปฏิบัติทดลองและพิจารณา

- เสนอวัสดุและปญหาท  ี่จะเราความสนใจของเด็ก

สรุป  ไดวาจุดมุงหมายของการจดกั ิจกรรมวิทยาศาสตรสําหรับเด็กปฐมวัย เพื่อสงเสริมใหเด็กมีความ

พรอมในการเรียนวิทยาศาสตรและว  ชาอิ ื่นในระดับสูงตอไป มีพัฒนาการคิดอยางมีเหตุผลโดยใชวิธีทางวิทยาศาสตร สงเสริมใหเด็กมีความรูเกี่ยวกับตนเองและสิ่งตางๆ รอบตัวมากขึ้น มีทกษะในการแก ไขปญหา มีวามคิดสรางสรรคทางวิทยาศาสตรกลาซักถาม แสดงความคิดเห็น แสวงหาความรูและยอมรับฟงความคิดเห็นของผูอื่น

คูมือแผนการจัดกิจกรรมวิทยาศาสตรประกอบคําถามอเนกนัยกับแผนการจัดกิจกรรมวิทยาศาสตรตามแผนการจัดประสบการณ์

ตัวอย่างแผน

จุดมุ่งหมาย

เพื่อพัฒนาทักษะกระบวนการวิทยาศาสตร์ของเด็กปฐมวัย

หลักการจัดกิจกรรม

1. กิจกรรมนี้จัดในช่วงกิจกรรมเสริมประสบการณ์
2. การปฏิบัตกิจกรรมดําเนินตามลําดับขั้นตอนดังนี้

1. การใชแผนการจัดกิจกรรมวิทยาศาสตรประกอบคําถามอเนกนัย

1.1 ขั้นระบุปญหา เปดโอกาสใหเด็กไดใชประสาทสัมผัสอยางใดอยางหนึ่งหรือมากกวา สังเกต

และรวบรวมขอมูลเกี่ยวกับวัตถหรุ ือประสบการณตั้งเปนปญหาหรือขอสงสัย

1.2 ขั้นตั้งสมมติฐาน ใหเด็กคาดคะเนคําตอบของปญหาโดยการแสดงความคิดเห็นรวมกันครูให

อิสระในการคิดโดยครูใชคําถามอเนกนัยกระตุนใหเด็กคิดหาคําตอบ

1.3 ขั้นการทดลอง เปดโอกาสใหเด็กไดทําการปฏิบัติทดลอง เพื่อตรวจสอบสมมติฐานภายในกลุม

1.4 ขั้นรวบรวมข้อมูลและวิเคราะหครูใชคําถามแบบอเนกนัยคอยกระตุนใหเด็กไดรวบรวมขอมูล

ตางๆที่ไดจากการสังเกตทดลองมาทําการวเคราะห ิ โดยเปดโอกาสใหเด็กไดแสดงความคิดเห็นอยางอิสระและรับฟงถึงเหตุผลในการแสดงความคิดเห็น

1.5 ขั้นสรุปผล เด็กและครูรวมก  ันสรุปผลการทดลอง โดยใชคําถามอเนกนัยในการกระตุนใหเด็ก

ไดคิดหลากหลายไมจํากัดอิสระในการคิดครูบันทึกผลการเรียนรูของเด็กในการคิดและตอบคําถาม

2. การใชแผนการจัดกิจกรรมวิทยาศาสตรตามแผนการจัดประสบการณ

2.1 ขั้นนํา ขั้นเตรียมวัสดุอุปกรณในการทดลอง

2.2 ขั้นดําเนินกิจกรรม เปดโอกาสใหเด็กไดทดลองปฏิบัติกิจกรรมที่ครูกําหนดให

2.3 ขั้นสรุป เด็กและครูรวมกันสรปผลการทดลอง 

3. คูมือการใชวสดั อุปกรณที่ใชในการจัดกิจกรรมวิทยาศาสตรประกอบคําถามอเนกนัยกับแผนการจัด

กิจกรรมวิทยาศาสตรตามแผนการจัดประสบการณ

3.1 กิจกรรมในแตละแผนการจัดกิจกรรมวิทยาศาสตรจัดเปนหนวย แตละหนวยประกอบดวย

กิจกรรมที่เปนสาระเรื่องราวเกี่ยวกับธรรมชาติและสิ่งแวดลอม โดยแบงออกเปน 8 หนวย 24 

กิจกรรม

3.2 วัสดุอุปกรณที่ใชในการจัดกิจกรรมซึ่งจัดเตรียมไวเปนกลุม ซึ่งแตละกจกรรมจะจ ิ ัดไว 3 กลุม

จะมีการแนะนํากิจกรรมใหม พรอมดวยวสดั ุอุปกรณใหมทุกครั้ง

บทบาทครู

1. ความคิดคลองตัว

ครูถามหรือกลาว : จะสรางสิ่งของบางอยางโดยใชเครื่องกลไกอยางงายเพื่อลากวัตถุชิ้นหนึ่ง

นักเรียนตอบ : นําสิ่งของ เชนหลอดดายลูกรอก พื้นเอียงมาสรางเปนเครื่องกลที่ซับซอน

2. ความคิดยืดหยุน

ครูถามหรือกลาว : มีทางใดบางที่นักเรียนจะนําไขขนไปบนอากาศ ึ้ แลวปลอยให  ตกลงโดยไมใหไขแตก 

นักเรียนตอบ : นําไขขึ้นไปบนบอลลูน ซึ่งอาจระเบิดไดนําไขขึ้นไปกับเครื่องบิน นําไขใสในภาชนะ

บรรจุขาวโพดแลวยงขิ ึ้นไปในอากาศนําไขวางไวบนเครื่องรอนขนาดใหญ

3. ความคิดริเริ่ม

ครูถามหรือกลาว : มีทางใดบางที่นักเรียนจะบรรจุไขในหีบหอเพื่อไมใหแตกเมื่อมีการตก

นักเรียนตอบ : นักเรียนสวนใหญในชั้นตอบวา ใชยางเปนฟองน้ํารองรับลอมรอบไขไวแตมีนักเรียน

บางคนเสนอแนวคิดวา วางลูกโปงที่บรรจุอากาศไว หรือใชน้ําบรรจุในหบหี อให

ลอมรอบไขไว สรางตาขายเพื่อไมใหไขลอยอย  ตรงกลางห ู ีบหอโดยใชยางล ูกโป่ง

 4. ความคิดละเอียดลออ

ครูถามหรือกลาว : นักเรียนจะใชยางลูกโปงแขวนไข  ไดอยางไร

นักเรียนตอบ : ทําไดโดยใชกาวติดยางลูกโปงไวกับไข ติดยางอันหนึ่งไวดานบน อันหนึ่งไวดานลาง

อันหนึ่งไวดานซายอันหนึ่งไวดานขวาของไขติดยางอีกอันหนึ่งกบหั ีบไม

5. ความคิดหลากหลาย

ครูถามหรือกลาว : จากสิ่งที่นักเรียนไดทําแลว เชน การปลอยไข นักเรียนมีแนวความคิดอื่นที่เกี่ยวกับ

ปญหาที่พบอีกไหม

ดังนั้น

การใชคําถามเพื่อกระตุนความคิดสรางสรรค ควรเปนการตั้งคําถามที่ตองการใหมีคําตอบหลาย

แนวทาง โดยควบคูกับการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนที่สงเสริมใหเด็กเกิดการเรียนรูจากการสืบเสาะหาความรู

เพื่อแสวงหาความรูใหมที่หลากหลาย การใชคําถามเพื่อกระตุนความคิดสรางสรรค ครูจึงตองมีทัศนคติท่ีดีและ

ยอมรับในความสามารถของเด็กและตระหนักถึงความสําคัญของการพัฒนาศักยภาพทางการคิดสรางสรรค์